Pesticide Vrij-dag: Tijd voor het hele verhaal

Enkele organisaties hebben vrijdag 11 april uitgeroepen tot ‘Pesticide-vrij-dag’. Ze roepen op om alle bestrijdingsmiddelen over boord te gooien. Jan Peeters pleit in een post op LinkedIn voor meer nuance in de discussie over pesticiden en roept organisatie op het hele verhaal te vertellen.De post en de reacties erop zijn via deze link op LinkedIn te lezen.
Voor diegene die geen toegang tot LinkedIn hebben is de hele tekst hier onder te lezen

Pesticide Vrij-dag: Tijd voor het hele verhaal

Op vrijdag 11 april is het Pesticide Vrij-dag. Een actiedag waarop door diverse organisaties wordt opgeroepen om alle bestrijdingsmiddelen over boord te gooien. Er worden in de werving voor deze dag rondom ‘pesticiden’ stevige claims gedaan, zoals een stijging van 30% aan Parkinsonpatiënten en 50% minder biodiversiteit in landbouwgebieden. Dat klinkt heftig — en dat ís het ook — maar vraagt wel om meer uitleg en nuance.

Ook boeren willen zo min mogelijk middelen gebruiken
Geen enkele boer gebruikt voor zijn lol bestrijdingsmiddelen. De meeste Nederlandse telers kiezen juist voor een slimme aanpak: eerst natuurlijke oplossingen tegen ziektes en plagen, en alleen als het echt moet een middel. Deze werkwijze heet geïntegreerde teelt (IPM). Ondanks deze vooruitgang is de toon van het debat steeds feller. Boeren worden vaak neergezet als gifspuiters, terwijl zij werken aan gezond en veilig voedsel voor iedereen. Er worden in Nederland per hectare relatief veel kilogrammen bestrijdingsmiddelen gebruikt, maar de milieubelasting is vanaf de eeuwwisseling met gemiddeld 50% gedaald, voor de intensief gespoten teelten zelfs met 75%. Kilogrammen werkzame stof zeggen eigenlijk niets, het gaat om de milieubelasting en de effecten op de gezondheid. Vaak wordt het bestrijdingsmiddelenverbruik in Nederland vergeleken met landen die vanwege hun grondkwaliteit inzetten op extensieve teelten als koolzaad en wintertarwe. Deze gewassen vragen slechts weinig gewasbescherming en dergelijke landen komen logischerwijs lager uit in hun kilogrammen werkzame stof per hectare. Voor elk gewas geldt dat zo min mogelijk gespoten moet worden, maar het ene gewas heeft meer gewasbescherming nodig dan het andere. Ook op het gebied van waterkwaliteit scoort de agrarische sector veel beter dan voorheen. De mate van bestrijdingsmiddelen in het oppervlaktewater is sinds de eeuwwisseling met 90% gedaald. Waterschappen zijn inmiddels veel bezorgder over de andere bronnen van vervuiling (vanuit rioolzuiveringen en vanuit industrie) dan de specifieke vervuiling door landbouw gerelateerde bestrijdingsmiddelen. In de top 10 overschrijdingen aan bestrijdingsmiddelen staan ook een aantal vervuilingen die niet landbouw gerelateerd zijn. Overigens heeft de landbouwsector natuurlijk nog steeds de opdracht om ook die laatste 10% te voorkomen.

Parkinson en pesticiden: hoe zit het echt?
De stijging van het aantal mensen met Parkinson klopt, maar komt vooral doordat mensen met Parkinson langer leven. Volgens professor Bas Bloem is het aantal nieuwe patiënten de afgelopen jaren stabiel. Dit is goed nieuws gezien de grote stijging van het aantal 65 plussers (+40% sinds begin deze eeuw). Eerder werd aangenomen dat het toenemende aantal 65 plussers zou leiden tot een evenredige stijging in Parkinson. Zoals Bloem onlangs stelde in het interview bij EVA: ‘Nederland doet het relatief goed’. Bloem pleit er evenwel wél voor om bestrijdingsmiddelen beter te onderzoeken op de risico’s van langdurige blootstelling op schade aan de hersenen. Terecht. Maar hij gaf in het interview bij EVA ook aan dat er andere oorzaken kunnen zijn van Parkinson, zoals bijvoorbeeld luchtverontreiniging. Er wordt in Nederland de komende jaren onderzoek gedaan aan gezondheid in relatie tot de blootstelling aan bestrijdingsmiddelen. Gezien het feit dat er geen groei is in de instroom van Parkinson, maar juist een relatieve daling, lijkt het beter om de resultaten van dit onderzoek af te wachten en de noodzakelijke andere onderzoeken op te starten.

Biodiversiteit: meerdere oorzaken
Het gaat niet goed met insecten, vogels en sommige andere dieren. Dat komt in tegenstelling tot de berichtgeving niet alleen door landbouw of bestrijdingsmiddelengebruik. De achteruitgang van insecten wordt wereldwijd ingeschat op 75%. Dit maakt het minder logisch dat bestrijdingsmiddelen dé oorzaak zijn van de achteruitgang in insecten. Wereldwijd laten ook grote natuurgebieden dezelfde terugval zien. Wetenschappers in Duitsland concluderen inmiddels dat klimaatverandering een veel grotere rol speelt dan gedacht. Er wordt in diverse onderzoeken gesteld dat de achteruitgang in insecten zelfs voor het grootste deel te wijten is aan klimaatverandering. Overigens staat de Duitse wetenschap niet alleen in de vaststelling dat klimaatverandering een veel groter effect heeft op de insectenstand dan vooraf gedacht. De verminderde insectenstand heeft ook weer haar effect op insectenetende vogels. Deze zijn logischerwijs één op één met elkaar verbonden. Het is positief om in te zetten op een herstel van het aantal insecten, maar als we maatregelen nemen die alleen maar voor meer CO2 uitstoot zorgen, dan is de kans groot dat de insectenstand door deze maatregelen juist verder zal dalen.

Wat gebeurt er als we de chemische bestrijdingsmiddelen verbieden?
Met biologische teelt hebben we 1,5 – 2 keer zoveel grond nodig voor de voedselproductie. Binnen de biologische teelt moeten veel vaker machines gebruiken om onkruid weg te krijgen. In biologische gewassen wordt ook gespoten, maar dan met natuurlijke middelen, die in het algemeen korter werken. Daarnaast is veel meer handenarbeid nodig, welke steeds schaarser wordt. De lagere productie en de extra input aan arbeid en brandstof, maakt biologisch product duurder en per kilogram hoger in haar carbon footprint. Het natte jaar 2024 liet zien dat biologische voedselproductie veel minder ‘zeker’ is dan conventionele voedselproductie. Ondanks het feit dat er slechts 4% biologische consumptie is, moest er veel product geïmporteerd worden vanuit het soms verre buitenland. Biologische groente en fruit zijn gemiddeld tenminste 50% duurder. Dit is voor de biologische teler noodzakelijk. Een massale stap naar biologisch, maakt gezond eten voor velen onbetaalbaar.

Want zeg nou zelf: hoe veel consumenten kunnen vijf euro betalen voor een kilo appels van Hollandse bodem?

Biologisch is een prima keuze voor wie dat wil en zich kan veroorloven. Maar voor de grote groep consumenten is slimme, duurzame landbouw (zoals de conventionele teelt in Nederland) de beste cq meest haalbare optie. Het belang van een voldoende groente en fruitconsumptie (450 gram groente en fruit per dag) is veelvuldig in onderzoek vastgesteld. Keer op keer wordt aangegeven dat een gezond eetpatroon met daarin tenminste 450 gram groente en fruit de enige wijze is om de explosieve groei in kosten gezondheidszorg, welke thans 140 miljard euro per jaar bedragen, nog enigszins te kunnen beheersen. Emeritus hoogleraar Jacob (Jaap) C Seidell gaf op Linkedin afgelopen week nog een onderzoek weer waarin dit voor fruit opnieuw bewezen werd. Het is vanuit de initiatiefnemers van de Pesticide Vrij-dag uiterst risicovol om op te roepen tot het afschaffen van bestrijdingsmiddelen en daarmee voor het overgrote deel van de bevolking een blokkade op te werpen richting gezond voedsel. Deze oproep zal leiden tot een ongezondere in plaats van een gezondere bevolking. Het lijkt me niet dat de initiatiefnemers daarop uit zijn.

Geef ruimte aan het hele verhaal
Het debat over pesticiden verdient balans. Wetenschappers, NGO’s en boeren moeten samen het eerlijke verhaal vertellen. Alleen dan kunnen de politiek en helaas in toenemende mate ook rechters, verstandige keuzes maken. En alleen dan kunnen consumenten zélf kiezen — biologisch of conventioneel — maar wel goed geïnformeerd. Daarnaast zou het goed zijn indien partijen die pleiten voor het afschaffen van bestrijdingsmiddelen, zich meer op de hoogte stellen van het vele onderzoek dat gebeurt om de impact van bestrijdingsmiddelen zo gering mogelijk te maken. Wat dit betreft staat voor de initiatiefnemers van de Pesticiden Vrij-dag de deur bij het Fruit Research Centre Randwijk (FRC Randwijk) altijd open.

Dus: vertel op 11 april het hele verhaal!