Inkomen voor gemiddelde fruitteler valt tegen

Met een gemiddeld inkomen van een fruitteler in 2024 van € 31.000 per onbetaalde arbeidsjareneenheid was de fruitteelt wat betreft het inkomen in de gehele land- en tuinbouw hekkensluiter. Dit ondanks de redelijke tot zelfs goede verkoopprijzen voor hardfruit in dit seizoen. In een artikel gaan we in op de achtergronden van deze cijfers. De bedrijfseconomische situatie in Nederland vergelijken we met de recent gepubliceerde cijfers uit Noord-Duitsland. Duitse cijfers die meer dan de Nederlandse meer inzicht geven in de verschillen tussen bedrijven.

Inkomen voor gemiddelde fruitteler valt tegen maar verschillen zijn groot.
Vlak voor de kerst bracht Wageningen Economic Research naar buiten dat het gemiddelde inkomen van een fruitteler voor 2024 op 31.000 euro per onbetaalde arbeidsjareneenheid (AJE) geraamd is. Over de gehele land- en tuinbouwsector lag het gemiddelde inkomen op € 109.000 en uit de eerste reacties blijkt dat velen in de sector de gepresenteerde cijfers over de rentabiliteit in de fruitteelt teleurstellend vonden. Ook omdat dit afzetseizoen met een wat kleinere oogst niet tot één van de moeilijkste afzetseizoenen en met redelijke tot goede verkoopprijzen gezien wordt.
Het inkomen per arbeidsjaareenheid komt op hoofdlijnen overeen met wat een fulltime ondernemer verdient. Op bedrijfsniveau ligt het inkomen met vaak meerdere ondernemers op hetzelfde bedrijf vaak wel hoger. Vooralsnog is het resultaat een raming, want een groot deel van de oogst 2024 is nog niet verkocht. Hierdoor kan er later wel een bijstelling van het geraamde inkomen komen. Op basis van ervaringen in eerdere jaren wijkt het echter in de meeste jaren na afloop van het afzetseizoen niet sterk af.

Vooral kosten sterk gestegen
Als je de cijfers van Wageningen Economic Research (voorheen het Landbouw Economisch Instituut) bestudeert, wordt duidelijk dat de omzet van de fruitteeltbedrijven naar verwachting met 5 procent gestegen is. Dat kan ook wel verklaard worden door relatief goede prijzen voor appels en peren ondanks een wat kleinere oogst. Echter de kosten stegen nog veel harder en vooral de betaalde arbeid (+9%) en financieringslasten (+19%) zorgden voor de grootste kostenstijgingen (zie grafieken 1 en 2). Het effect dat sterk stijgende kosten niet bijgehouden kunnen worden door een groeiende omzet, hebben we in de laatste jaren vaker gezien. Stijgende kosten zijn van alle jaren, maar zo’n explosieve kostenstijging zie je vooral de laatste vijf jaar.
Het relatief lage inkomen in de fruitteeltsector is niet ongewoon, maar wel zorgelijk. Een gemiddeld inkomen van €31 000 euro in een redelijk goed afzetjaar valt echt tegen. Zeker ook omdat het gemiddeld in andere jaren niet heel veel hoger ligt. Over de jaren 2019 tot en met 2023 lag het gemiddelde inkomen in de fruitteelt op €45 000 en in de gehele land- en tuinbouw op €89 000. Dit is echt een probleem voor fruitteeltbedrijven die onder het gemiddelde draaien. Met een nog lager inkomen of zelfs een verliesgevend bedrijf staat het toekomstperspectief onder druk. De gemiddelde ondernemer moet op deze manier al genoegen nemen met geen vergoeding voor het eigen kapitaal en onvoldoende vergoeding voor eigen arbeidsuren.

Grafiek 1 en 2: Ontwikkeling gemiddelde kosten en opbrengsten fruitbedrijven (2001-2024)

Bron: Wageningen Economic Research,

Toelichting bij de grafieken:
Deze grafieken van de ontwikkeling van de kosten en opbrengsten op de fruitteeltbedrijven in de afgelopen 25 jaar laten goed zien dat de kosten in de afgelopen vijf jaar explosief gestegen zijn. De opbrengsten stegen ook maar minder hard dan de kosten. Bron: Wageningen Economic Research,

Grote verschillen
In de jaarlijkse toelichting op de resultaten worden altijd de grote verschillen tussen de bedrijven benadrukt. Over hoe groot die verschillen zijn en waardoor de verschillen ontstaan wordt weinig gepubliceerd. Het onderzoek is vooral bedoeld voor de opdrachtgever, de Nederlandse overheid, die vanuit de Europe Unie verplicht wordt om de economische resultaten van de landbouw te monitoren. De resultaten van individuele bedrijven worden nooit gepubliceerd, omdat de door hen aangeleverde informatie en cijfers van deelnemende bedrijven vertrouwelijk zijn.

Duitse cijfers geven meer inzicht
In december 2024 werden ook de cijfers van het rendement van de fruitteelt in Noord-Duitsland met een bijna jaarlijks uitgebreid artikel in vakblad Mitteilungen des OVR gepubliceerd. Daar wordt veel meer inzicht gegeven in de verschillen tussen de bedrijven door de bedrijven in inkomensklassen te publiceren. In een overzicht staan de cijfers van de 1/3 slechts renderende bedrijven, 1/3 best renderende bedrijven en de tussengroep. Omdat de fruitteelt in das Alten Landes veel overeenkomsten in bedrijfsstructuur en afzetmethoden met Nederland kent, zijn het ook voor Nederland interessante cijfers. Wel met de kanttekening dat in Noord-Duitsland vooral appels worden geteeld en de perenteelt daar klein is.
Al jaren rendeert de Noord-Duitse fruitteelt vaak iets beter dan de Nederlandse fruitteelt, maar het verschil is niet extreem groot. Een belangrijke oorzaak van een wat hogere winst ligt in het verschil in arbeidskosten, omdat de bruto-arbeidskosten voor een losse medewerker bij de oosterburen nog structureel veel lager liggen dan bij ons. In Nederland kost een medewerker al snel 20 tot 22 euro per uur vergeleken met gemiddeld 14 euro in Duitsland. Ook de financieringslasten liggen in Noord-Duitsland veelal lager per bedrijf.
Uit de Noord-Duitse cijfers krijg je meer inzicht in het verschil tussen slecht en goed renderende bedrijven. Zo realiseren de betere fruitteeltbedrijven een heel veel hogere winst en inkomen dan het gemiddelde (zie Grafiek 3). Dat is tevredenstellend. Echter de groep van een derde minst renderende bedrijven komt niet verder dan een kleine winst of vaak ook een verlies. En dat zal in Nederland waarschijnlijk niet veel anders zijn.

Grafiek 3: Gemiddelde bedrijfswinst van een fruitteeltbedrijf in Noord-Duitsland uitgesplitst naar rentabiliteitsklassen.

Toelichting bij grafiek:
De gemiddelde winst per fruitteeltbedrijf in het Noord-Duitse Altes Land tussen 2000/2001 en 2022/2023. De zwarte lijn is het gemiddelde. De rode lijn is van de groep van 1/3 van de slechts renderende bedrijven, de groene lijn van 1/3 van de best renderende bedrijven en de blauwe lijn van de middengroep. Bron: Mitteilungen des OVR · 12/2024

Hogere middenprijs heeft groot effect
Wat opvalt uit een analyse van de cijfers over 2022/23 is dat het verschil in bedrijfsinkomen vooral komt door meer omzet per bedrijf. De beste renderende bedrijven zitten met hun bedrijfsomzet 39 procent boven het gemiddelde en de slechts renderende 37 procent onder het gemiddelde. Opvallend is dat het verschil in productie per hectare in 2022/23 tussen de klassen vrij klein is. Het verschil wordt in het laatste jaar vooral bepaald door een veel hogere middenprijs per kg. In de eerdere jaren kwam het verschil ook omdat de mindere bedrijven bijna 10 ton per hectare minder produceerden.
Het grote verschil komt niet direct door grote verschillen in bedrijfsomvang, want de gemiddelde bedrijfsoppervlakte tussen de groepen van slecht en goed renderende bedrijven verschilt nauwelijks. Ook de kosten per hectare geven tussen de klassen geen grote verschillen. In het artikel wordt in een puntenwolk van 40 deelnemende hardfruitbedrijven de bedrijfsgrootte uitgezet tegen de bedrijfswinst. De grotere bedrijven realiseren gemiddeld niet zo’n heel veel hoger rendement. Wel worden de hoogste inkomens gerealiseerd op de grootste bedrijven, maar een deel van de grootste bedrijven realiseert ook het grootste verlies.
Alhoewel de Noord-Duitse resultaten deels overlap hebben met Nederland zijn er ook wel wat verschillen. Het zou prettig zijn als het Nederlandse rentabiliteitsonderzoek ook meer inzicht zou bieden in de verschillen tussen de bedrijven.
Afsluitend een nuchtere reactie van een teler die ooit gevraagd werd naar zijn kijk op de jaarlijkse inkomstencijfers. ’Als ik een hoge winst draai en het gemiddelde fruitbedrijf rendeert amper dan heb ik geen probleem. En andersom als ik slecht draai en het gemiddelde inkomen in de sector hoog ligt dan heb ik wel een serieus probleem’.

Meer cijfers over de bedrijfseconomische resultaten van de Nederlandse landbouw en fruitteelt vind je op https://www.wur.nl/nl/onderzoek-resultaten/onderzoeksinstituten/social-economic-research/show-ser/inkomensraming-2024.htm en op https://agrimatie.nl/

Foto: Pixabay